Projenin Türkiye’de ve okullarda ilk kez uygulanacak olması sebebiyle öğrenci, öğretmen ve velilerin sisteme kısa zamanda adapte olabilmesini kolaylaştırmak için proje öncesinde eğitim, bilgilendirme faaliyetleri, tanıtıcı faaliyetler (ilan, broşür dağıtımı ve basın yoluyla duyurma gibi) yürütülmüş özendirme ve ödüllendirme sistemi uygulanmıştır. Yapılan proje sunumlarında; hangi tip atıkların geri kazanıldığı ve geri kazanımın önemi, atıkların nasıl biriktirilmesi gerektiği, biriktirilen atıkların nasıl bertaraf alanlarına gönderildiği, her çöpe atılan atığın ülke ekonomisine ve doğaya verdiği kayıplar, ülkemizde ve dünyada geri kazanım teknolojileri, anlatılmıştır. Yeşil Okul Projesinin nasıl ve ne şekilde uygulanacağı konusunda öğretmen-öğrenci-veli üçgeninde neler yapılabileceği belirlenmiştir. Projenin yürütülmesi için her okuldan iki çevre kulübü öğretmeni ve her sınıftan 3 çevre kulübü öğrencisi seçilmiştir. Çevre gönüllüsü rozetlerine sahip olan öğrencilere, kendilerine düşen sorumlulukları anlatılmıştır. Velilere proje hakkında bilgilendirici mektuplar yazılarak destek vermeleri, konu hakkında bilgi sahibi olmaları sağlanmıştır. Okullarda Yeşil Okul Projesi kapsamında; çevre yayınları köşesi ve çevre panosu oluşturulmuştur. Programın uygulanması, öğrencilere çevre konusunda olduğu kadar, yaşamları boyunca kullanacakları ve başarılarını etkileyecek alışkanlıklar kazandırmıştır. Öğrencilerin projede yer almalarıyla; çevre ile ilgili sorunları tanıma, çözüm üretme ve tartışma becerisi gelişmiş, doğal kaynakları koruma ve geri kazanım konusunda yapacakları faaliyetlerle çevre bilinçleri gelişmiştir. Türkiye’de bertaraf edilmesi en problemli atık çeşidi olan organik atıkların kompostlaştırılması işlemini birebir uygulayarak organik atığın komposta dönüşme evrelerini ayrıntılı olarak görmüşlerdir.
Yeşil Okul Projesi’nin başarılı olabilmesi için öncelikle çevre kulübü öğretmenleri ve çevre kulübü öğrencilerine eğitim verilmiştir. Proje kapsamında, okullardaki öğrenciler hem çevresel konularda bilgi edinmişler, hem de ailelerini ve yerel yönetimleri çevresel konularda bilinçlendirmede etkin rol almışlardır.
Projenin en önemli ve bütünleştirici tarafı ise öğrencilerin birebir konuya katılımının sağlanmış olmasıdır.
Projenin okullara, çevre eğitimi konusunda yol gösterici bir program sunmasının yanı sıra; program dâhilinde yaptıkları çalışmalarda ve verdikleri çevre eğitimiyle üstün başarı sağlamış okullara ödül verilmesi sağlanarak çocuklar için teşvik edici bir unsur oluşturmasıdır. Evsel atıkların bertaraf ve geri kazanım tesislerine gönderilmesinin sağlanması ve ilgili kurum/kuruluşlarla koordinasyonun sağlanması, belirlenen atık türlerinin Çevre ve Orman Bakanlığının yönetmeliklerine göre toplanması, taşınması, geçici depolanması, geri kazanım ve bertaraf kriterlerinin incelenmesi, her atık türü için ilgili yönetmelikte belirtilen taşıma lisansı almış araçlar ile atıkların taşınması, sağlanmıştır.
4 ay boyunca yapılan düzenli ölçümler sonucunda okullarda oluşan toplam Ambalaj Atık Miktarı 28553 kg olup yaklaşık 29 ton ambalaj atık toplanmıştır. Ölçümler değerlendirildiğinde bir okulda aylık ortalama 750 kg ambalaj atık oluştuğu belirlenmiştir.(Şekil 11). Okulların toplam ambalaj atık miktarı
Kişi başı toplanan değerler incelendiğinde ise ayda kişi başı toplanan ambalaj atık miktarı 1,51 kg’dır.
4 ay boyunca yapılan düzenli ölçümler sonucunda okullarda oluşan toplam Atık Pil Miktarı 3078 kg’dır. Ölçümler değerlendirildiğinde bir okulda aylık ortalama 58 kg ambalaj atık oluştuğu belirlenmiştir.
Okullardan toplanan ambalaj atık miktarı yaklaşık 29 ton olarak ölçülmüştür. 29 ton ambalaj atığınınyaklaşık 25 tonu geri kazanıldığında ve ambalaj atık yüzdesi içerisinde kağıt+karton oranının %70 olduğu yapılan ölçüm ve istatistiklerle göz önüne alındığında yaklaşık 18 ton kağıt/karton geri kazanılmıştır. 1 ton kağıt/karton atığın geri kazanılmasıyla ortalama 16 ağacın geri kazanıldığı bilindiğine göre Yeşil Okul Projesi’nin yapılmasıyla 5 ayda 288 tane ağacın kesilmesi engellenmiştir.
Aynı doğrultuda yapılan hesaplamalarda 5 ayda 3,5 ton plastik atık geri kazanılmış,2,5 ton metal ve 1,5 tonda cam ambalaj atığı geri kazanılmıştır. Atıkların geri kazanılmasıyla sadece ekonomik anlamda fayda sağlanmış olmayıp çevre problemlerinin de engellenmesi sağlanmıştır. Örneğin, depolama sahalarına giden atık miktarının azalmasıyla yeni depolama alanlarının kurulması ve mevcut depolama saha problemlerinin; patlama ve yangın tehlikesi, depolama sahası yakınındaki tarım ürünleri ve diğer bitkilere olumsuz etkisi, koku emisyonu, yer altı ve yüzeysel su kirliliği, sızıntı sularının hava ile temas etmesi sırasında oluşan kokular, görüntü kirliliği, haşere üremesi oluşması engellenmiş olur.
Proje çerçevesinde sağladığı elektrik ve su tasarruflarının yanı sıra atık yönetimi uygulamalarıyla hayatın her alanındaki zararı en düşük seviyeye çekmektedir.
2.5.Organik Atık
Proje kapsamında, kaynağında ayrı toplanan organik atıklardan kompost ürünü elde etmek için okullarda “kompost makinesi” kullanılmıştır. Her okul için temin edilen kompost makineleri vasıtasıyla çocukların okulda oluşan organik atıkların kompostlaştırılması işlemini kendilerinin yapması sağlanmıştır. Oluşan kompost okullardaki bahçelerde toprak iyileştiricisi olarak kullanılmıştır. Organik atıkların diğer atıklarla karışmaması ve kaliteli kompost üretiminin sağlanabilmesi için ağırlıklı atık kaynağı olan kantin ve yemekhanelere yeşil organik atık geri dönüşüm kutuları yerleştirilmiştir. Kompostlama işlemi, organik maddelerin bakteriler ve diğer mikroorganizmalar tarafından biyolojik olarak parçalanarak humus adı verilen toprak benzeri bir maddeye dönüştürülme prosesidir. Elde edilen bu ürüne de Kompost denir.
Organik atıklar bahçe tipi kompost makinesine eklenmeden önce küçük parçalar halinde olmalıdır. Bu atıkların kompostlama suresini ciddi anlamda azaltmada önemlidir. Kompost makinesi 2 bölmeden oluşuyor olup, atığın 1. bölümünde atık besleme işlemine devam edilirken diğer bölümünde kompostun olgunlaştırma evresi devam edebilmektedir. Kompostlaştırma işlemi için organizmalar oksijene ihtiyaç duyarlar ve bu işlem için JK 270 Bahçe tipi kompost makinesinin döndürülmesi yeterli olmaktadır. Ünitenin döndürülebilir nitelikte olması sayesinde oksijenin havalandırma deliklerinden giriş çıkışı sağlanır ve böylece kötü kokunun oluşması engellenmiş olur. Atıkların 15 gün boyunca kompost ünitesinin 1. bölümüne eklenmesinden sonra 2. 15 günde 2. bölümünün atık beslenmesine devam edilir. Kompostun C/N oranının ayarlanması için atık ile 1:3 oranında pelet veya talaş eklenebilir. Üniteyi döndürmek; havanın havalandırma deliklerinden giriş çıkışını sağlar, kötü kokunun oluşmasını engeller ve aynı zamanda ıslak ve kuru malzemenin karışmasını sağlar.
Her yeni atık eklendiğinde ünitenin bir kez döndürülmesi içeriği havalandırmak için yeterlidir. Eğer atıklar ıslak ise aynı zamanda pelet ya da talaşın dağılımından emin olmak için ünitenin daha sık döndürülmesi gerekir. Ve toplamda 1 ay süre içinde, organik atıklardan istenilen nitelikte kompost ürünü elde edilmiş olur.
Bahçe tipi kompost makinesine beslenen organik artık miktarı ayda ortalama 60 kg olup kompost makinesinden çıkan nihai ürün miktarı 15-20 kg’dır. Ayrıca kompost makinesinden çıkan ürün oldukça değerli, toprak iyileştirici bir malzeme olup tarımsal ve peyzaj amaçlı kullanım alanları mevcuttur.